W zgodzie z art. 32 ust.3 ustawy z 21 maja 1993 roku (Dz.U. z 2019 r., poz.263) i jej nowelizacją z roku ubiegłego pracodawca ma obowiązek zwolnienia od pracy pracownika na czas wykonywania obowiązków związanych z jego działalnością związkową. Korzystanie z tego uprawnienia przez członków organizacji związkowych może jednak destabilizować pracę w przedsiębiorstwie oraz negatywnie wpływać na morale innych pracowników.

Jakie są zasady zwolnienia pracownika na czas wykonywania czynności związkowych?

Zgodnie z wyżej powołanymi przepisami pracownik, będący członkiem organizacji związkowej działającej u pracodawcy, ma prawo do zwolnienia od pracy na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej. Warunkiem koniecznym jest niemożność wykonania tej czynności w czasie wolnym od pracy. Za takie zwolnienie przysługuje pracownikowi normalne wynagrodzenie, mimo, że nie wykonuje on pracy. Wskutek zeszłorocznej nowelizacji takie zwolnienie przysługuje nie tylko pracownikowi, ale też i innym osobom wykonującym pracę zarobkową w firmie, jeśli zrzeszone są w danej organizacji związkowej. Mowa tu choćby o osobach będących na samozatrudnieniu czy związanych umowami cywilnoprawnymi.

Procedura korzystania z tego uprawnienia jest taka, iż zarząd związku zawodowego informuje pracodawcę o konieczności zwolnienia danego pracownika czy też innej osoby w konkretnym dniu i czasie, a pracodawca taką osobę bezwarunkowo zwalnia.

Czy zawsze pracodawca musi wskazaną osobę zwolnić z obowiązku świadczenia pracy?

Otóż są tutaj pewne przesłanki, które pozwalają pracodawcy na udzielenie odmowy zwolnienia danej osoby. Po pierwsze prawo do wynagrodzenia za pracę, pomimo jej nieświadczenia jest wyjątkiem w polskim ustawodawstwie. Po drugie zaś pełnienie funkcji związkowych jest czynnością społeczną, wykonywaną przez członków związku zawodowego dodatkowo i dobrowolnie. W tym kontekście pracodawca nie może ponosić kosztów prowadzenia działalności związkowej. Ponadto, działalność związkowa nie może destabilizować organizacji pracy i wywierać negatywnego wpływu na sytuację pracodawcy.

Jak potraktować działalność związku zawodowego?

Z założenia działalność związku zawodowego jest inicjatywą społeczną i jej prowadzenie powinno się odbywać na zasadzie dobrowolności poza zajęciami zawodowymi. W praktyce więc wszelkie aktywności związane z działalnością związkową powinny być zorganizowane w czasie wolnym, po godzinach pracy. Jedynie zaś na zasadzie wyjątku, gdy brak jest obiektywnych możliwości przełożenia wykonania danej czynności, może być ona wykonana w czasie pracy. Bardzo ważne, by czynność ta spełniała kryterium doraźności. Jej istota polega na obiektywnej konieczności niezwłocznego wykonania zadania. Powinna być zatem nieplanowana, a sama organizacja związkowa nie ma wpływu na datę i godzinę wystąpienia tychże okoliczności. Jeżeli związek zawodowy miałby wpływ na ten termin, powinien go ustalić poza godzinami pracy.

Jakie zatem zadania organizacji związkowych nie powinny stanowić podstawy do zwolnienia danej osoby z obowiązku świadczenia pracy?

Tak naprawdę nie stanowią podstawy do zwolnienia wszelkie zadania, które mogą być wykonane poza czasem pracy. Szczególnie dotyczy to tych zadań, których termin realizacji zależy od decyzji samych organów związkowych, zarówno tych zakładowych, jak i ponad zakładowych. Ich zadaniem jest bowiem zapewnienie właściwej organizacji pracy, nie kolidującej ze świadczeniem pracy na rzecz pracodawcy. Zatem wszelkiego rodzaju spotkania wewnętrzne, dotyczące choćby negocjacji w sprawie regulaminu pracy czy premiowania, powinny odbywać się w czasie wolnym od pracy.

Taką wykładnię potwierdza Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 2017 r. (sygn. II PK 322/16; MoPr 2018/5/31; MoPr 2018/9/2), co jest wykładnią dla pracodawców w tym zakresie. Otóż Sąd Najwyższy uznał, iż udział w kilkudniowym szkoleniu organizowanym przez związek zawodowy nie jest wykonywaniem doraźnej czynności wynikającej z pełnienia funkcji związkowych. Tym samym nie ma podstaw do zwolnienia pracowników na czas tego szkolenia z zachowaniem wynagrodzenia.

Co zatem jest najistotniejsze przy zwalnianiu osoby na czas pełnienia funkcji związkowych?

Otóż elementem tym jest stwierdzenie: „wykonywanie doraźnej czynności”. Oznacza ono po prostu zdarzenie nagłe i krótkotrwałe. Chodzi o umożliwienie działaczowi związkowemu wykonania czynności, której nie dało się przewidzieć wcześniej, a jest ona bardzo istotna. Zwolnienie konkretnej osoby musi mieć bezpośredni związek z pełnioną przez niego funkcją związkową. Po prostu akurat ten pracownik (i żaden inny) w tym dniu i o tej konkretnej godzinie musi daną czynność wykonać.

Pracodawca zatem ma prawo odmówić zwolnienia członka związku zawodowego z obowiązku świadczenia pracy, gdy wystąpią okoliczności świadczące o tym, że dana czynność nie ma charakteru doraźnego i krótkotrwałego.

Szukasz pracy? Znajdź najlepsze oferty pracy na naszym portalu. Wejdź także jeśli szukasz pracownika.