Zakon krzyżacki powstał w odpowiedzi na potrzeby pojawiające się w czasie wypraw krzyżowych, między innymi dla ochrony pielgrzymów pochodzących z terenów dzisiejszych Niemiec. Podobne zadania wypełniali Templariusze i Joannici. Krzyżacy zdawali sobie sprawę, że wiązanie przyszłości z Palestyną stoi na kruchych podstawach i szukali alternatywy. Ich zamiarem było również stworzenie państwa zakonnego. Pierwsze próby poczynili na Węgrzech na początku XIII wieku, ale król węgierski wygnał ich, kiedy tylko zorientował się w ich zamiarach. Druga okazja nadarzyła się dość szybko, ponieważ w 1226 roku książę Konrad Mazowiecki zaprosił ich do chrystianizacji plemion pruskich. W tym czasie był to problem, ponieważ plemiona pruskie ustawicznie najeżdżały tereny Mazowsza i Wielkopolski. Krzyżacy otrzymali w dzierżawę ziemię chełmińską i michałowską, jako bazę do wypadów na tereny pruskie.
Taktyka Krzyżaków była prosta, ponieważ likwidowali mniejsze ośrodki, zajmowali ziemię i natychmiast przygotowywali się do ich obrony. W pierwszym rzędzie budowali umocnienia i zamki ziemno-drewniane, które można było zbudować dość szybko. Traktowane były jako tymczasowe i rozbierano je po wybudowaniu właściwego zamku. Podstawowym materiałem budowlanym zamków budowanych przez Krzyżaków były cegły wypalane z gliny, oczywiście drewno i inne materiały ceramiczne na posadzki i dach. Wyprodukowanie tak dużej ilości cegieł wymagało nie tylko czasu, ale również zorganizowania cegielni specjalnie na potrzeby budowy zamku. Zresztą wile z tych cegielni, było później likwidowane. Materiały budowlane starano się wytwarzać w pobliżu miejsca budowy, a do tego potrzebne było opanowanie terenu i zachowanie spokoju. To było również zadaniem tymczasowych warowni.
Dzięki trwałym materiałom budowlanym wiele zamków budowanych przez Krzyżaków przetrwało do dzisiaj. Większość zamków krzyżackich była zbudowana w XIV wieku, chociaż pierwsze zamki zaczęto budować już w XIII wieku. Po pokoju toruńskim bardzo wiele zamków przeszło w ręce polskie i zostały siedzibą polskich starostów. Mówimy więc o zamkach, które zbudowali Krzyżacy, zamieszkiwali je przeciętnie ok. 150 lat, a następne 300 lat zamki te były już polskie. Wiele zamków nie przetrwało, na mapie (link do interaktywnej mapy zamków krzyżackich – https://discover.pl/mapa-zamkow-krzyzackich-w-polsce/) można zobaczyć te, które warto odwiedzić.
Takie były dzieje wielu zamków, chociażby zamku w Gniewie (https://discover.pl/zamek-w-gniewie/). Jest to zamek na lewym brzegu Wisły, a jego budowę rozpoczęto pod koniec XIII wieku i rozbudowywano aż do XV wieku. Zamek był zdobyty w 1410 roku, ale Jagiełło nie umiał wykorzystać zwycięstwa pod Grunwaldem. Na trwałe w ręce polskie zamek w Gniewie przeszedł w 1466 roku i stał się siedzibą starosty. Jednym z bardziej znanych starostów był Jan Sobieski, przyszły król Polski, który nieopodal zamku wybudował pałac dla swojej żony. Po rozbiorach Prusacy nie traktowali zamku ze szczególną atencją, zmieniali jego przeznaczenie, a po odzyskaniu niepodległości zamek spłonął w 1921 roku. Został odbudowany po II wojnie światowej i teraz funkcjonuje jako hotel i muzeum.
Bardzo ładny zamek krzyżacki jest w Nidzicy (zobacz zdjęcia – https://discover.pl/zamek-w-nidzicy/). Jego budowa rozpoczęła się w 1370 roku, w 1410 został zdobyty przez wojska Jagiełły. Zamek był wielokrotnie oblegany i zdobywany, ale paradoksalnie w czasie tych bitew nie został zniszczony. Najbardziej ucierpiał kilka wieków później, kiedy zdewastowały go wojska francuskie stacjonujące na zamku w latach 1806-12. W czasie II wojny światowej zbombardowany przez Rosjan, został odbudowany w latach sześćdziesiątych. Obecnie jest w nim muzeum.
Zamków krzyżackich, które warto zwiedzić jest dość dużo. Szukajmy ich na Warmii, Mazurach i na Pomorzu. Część zamków to zamki biskupie oraz zamki kapituł, a wynikało to wprost z organizacji władzy cywilnej w państwie krzyżackim.
