Terminem niepłodność określa się długotrwałe problemy z zajściem w ciążę u par. Ich przyczyny mogą być bardzo różne i być spowodowane problemami zarówno u pań, jak i u panów. Mogą być również spowodowane występowaniem problemów u obojga. Określenie dokładnych przyczyn problemów z zapłodnieniem lub z zajściem w ciążę wymaga najpierw przeprowadzenia dokładnej diagnostyki. W artykule opisujemy najczęściej wykonywane badania diagnostyczne w przypadku niepłodności, jakie wykonuje się u kobiet.
Kiedy można mówić o niepłodności?
Zanim opiszemy najważniejsze wykonywane w przypadku niepłodności badania diagnostyczne u kobiet, najpierw wytłumaczymy, co się kryje pod terminem niepłodność. Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o niepłodności u par można mówić wówczas, gdy w ciągu roku regularnego współżycia, bez stosowania antykoncepcji, nie udało się doprowadzić do zajścia w ciążę. Według prowadzonych statystyk z problemem niepłodności może aktualnie w naszym kraju borykać się nawet 1,5 miliona par! To bardzo dużo, jednak jednocześnie trzeba wiedzieć, że w odróżnieniu od bezpłodności, z niepłodnością można sobie skutecznie poradzić poprzez przeprowadzane w specjalistycznych Klinikach i centrach medycznych terapie polegające na leczeniu i eliminowaniu ich przyczyn lub poprzez zastosowanie metod sztucznego zapłodnienia in vitro lub inseminacji domacicznej. Jednym z takich miejsc w Polsce jest np. Centrum Leczenia Niepłodności Angelius Provita w Katowicach. Zanim będzie jednak można dobrać skuteczną metodę na poradzenie sobie z problemem niepłodności, najpierw konieczne będzie wykonanie określonych badań diagnostycznych w celu określenia przyczyn problemu.
Na początku dokładny wywiad i badania wstępne
Diagnostyka niepłodności u kobiet zawsze zaczyna się od przeprowadzenia dokładnego wywiadu z pacjentką. Dla lekarza jest to po prostu najlepszy sposób, żeby dowiedzieć się bezpośrednio od swojej pacjentki, jak się czuje i jaki jest jej ogólny stan zdrowia. Pyta ją m.in. o przebyte w ostatnich miesiącach i latach choroby i stany zapalne, także o przebyte zabiegi chirurgiczne, dowiaduje się o częstotliwość i o ewentualne nieprawidłowości w krwawieniach miesiączkowych. Taki wywiad pozwala na uzyskanie wielu przydatnych informacji i dokonanie wstępnej diagnozy problemu. Wywiad z pacjentką jest też dobrym wstępem do wykonywania dalszych badań diagnostycznych. W większości przypadków na początku wykonywane są także badania pod kątem występowania u pacjentki mogących powodować problemy z zajściem w ciążę chorób tarczycy, chorób nadnerczy, cukrzycy czy chorób przenoszonych drogą płciową.
Ginekologiczne badania przedmiotowe
Bardzo ważnym elementem w diagnostyce niepłodności u kobiet są ginekologiczne badania przedmiotowe. Zawsze więc wykonywane są m.in.: badanie USG dopochwowe, badanie HSG, czyli histerosalpingografia, histeroskopia, badanie czystości pochwy i cytologia. Ich celem jest określenie prawidłowości w budowie anatomicznej oraz w funkcjonowaniu macicy, jajników i jajowodów, a także sprawdzenie ich drożności. Dużo informacji na temat stanu narządów rodnych kobiety może dać również laparoskopia. Badanie to jest zalecane przede wszystkim w przypadku pacjentek, które miały wcześniej wykonywane zabiegi chirurgiczne lub u których występowały w przeszłości stany zapalane przydatków i w związku z czym teraz podejrzewa się występowanie jakichś zrostów lub endometriozy, które mogą być przyczyną niepłodności.
To jednak jeszcze nie wszystkie rodzaje badań, jakie może chcieć wykonać lekarz podczas diagnozowania przyczyn niepłodności u kobiety.
Badania hormonalne w diagnostyce niepłodności
W przypadku występowania u kobiet problemów z zajściem w ciążę badania hormonalne są jednym z głównych elementów wykrycia ich przyczyn. W trakcie badań hormonalnych określa się przede wszystkim stężenie we krwi pacjentki steroidów płciowych, gonadotropin, prolaktyny, hormonów tarczycy, ale także mogących powodować zaburzenia w miesiączkowaniu hormonów męskich, czyli przede wszystkim testosteronu.
Bardzo istotne w trakcie przeprowadzania badań hormonalnych jest wybieranie i wykonywanie badań w określonych fazach cyklu miesięcznego, ponieważ w prawidłowym cyklu następują płynne zmiany stężenia poszczególnych hormonów płciowych oraz gonadotropin. Określenie ich stężenia w różnych fazach cyklu pozwala więc stwierdzić, czy może mieć ono wpływ na problemy z zajściem w ciążę. Nieprawidłowości w stężeniu hormonów mogą dotyczyć zarówno wartości powyżej, jak i poniżej przyjętych norm. Przyczyny ich powstawania mogą być bardzo różne. Najczęściej zaburzenia w stężeniu określonych hormonów mają związek z obecnością niewydolności układu podwzgórzowo-przysadkowego, zespołu publicystycznych jajników czy niewydolnością jajników. Określenie stężenia, jakich dokładnie grup hormonów będzie konieczne, jest często zależne od innych widocznych objawów, które wychodzą nawet w trakcie wstępnego wywiadu z pacjentką.
Badania immunologiczne w diagnostyce niepłodności u kobiet
Istotną rolę w diagnostyce przyczyn niepłodności u kobiet są także badania immunologiczne, czyli badania odpornościowe. Umożliwiają one wykrycie takich chorób i stanów jak zespół antyfosfolipidowy, celiakia oraz różnego typu schorzeń odpornościowych. Wszystkie one mogą utrudniać lub nawet uniemożliwiać zajście w ciążę. Ponadto mogę również prowadzić do późniejszych, przedwczesnych poronień oraz do tzw. poronień nawykowych.
Badanie genetyczne
Wśród badań diagnostycznych pozwalających na określenie dokładnych przyczyn problemów z zajściem w ciążę znajdują się również badania genetyczne. Mają one na celu przede wszystkim określenie nieprawidłowości chromosomalnych, które mogą blokować możliwość zapłodnienia. Istotne mogą być także zaburzenia na poziomie nawet pojedynczych genów, czego sprawdzenie wymaga już jednak przeprowadzenia bardziej specjalistycznych badań genetycznych.
Badania bakteriologiczne w diagnostyce niepłodności u kobiet
U kobiet, które mają problemy z zajściem w ciąże, wykonywane są także badania bakteriologiczne, które mają na celu sprawdzenie, czy występuje u nich prawidłowa flora bakteryjna pochwy. Wszelkie powstałe zaburzenia w biocenozie pochwy mogą doprowadzić do powstania zakażeń dróg rodnych. W celu określenia takich czynników wykonuje się wymazy z pochwy i z szyjki macicy.
